‘Mondiale zuivel wordt op duurzaamheid uitgedaagd’

De internationale zuivelsector gaat een belangrijke bijdrage leveren aan de wereldwijde bestrijding van ondervoeding en armoede met gezonde en veilige voeding. Dat staat in de ‘Declaration of Rotterdam’ die werd getekend aan het eind van de internationale zuiveltop in de havenstad. De aangegane verplichting kent een belangrijke voorwaarde: het moet duurzaam.

“We moeten produceren in een wereld die de zuivel en zijn producten accepteert,” waarschuwde voorzitter Roelof Joosten van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) in het Rotterdamse congrescentrum De Doelen tijdens de opening van de jaarlijkse World Dairy Summit. In de zaal zaten circa duizend zuivelexperts uit de hele wereld, onder hen boeren, bestuurders, managers, adviseurs. De boodschap die ze bij de opening te horen gekregen: zet in op duurzaamheid.

Naast een keur aan deskundigen uit de sector, bood de organisatie van de zuiveltop in talrijke sessies een podium voor maatschappelijke organisaties om hun beschouwing op gewenste ontwikkeling van de zuivelsector te geven, in lijn met de uitgedragen visie op het congres dat de zuivelsector de dialoog moet aangaan.

De vraag naar zuivel zal naar verwachting toenemen met meer dan 50 procent in 2050

Op de podia zorgden vertegenwoordigers van de non-gouvermentele organisaties voor kritische bespiegelingen. Zo stelde vice-voorzitter Jason Clay van het Wereld Natuur Fonds dat de milieubelasting door de zuivel al te groot is. Zeker in het perspectief van de opdracht waar de sector voor staat: een belangrijke bijdrage leveren aan het voeden van de geschatte 9,8 miljard mensen in 2050. “De vraag naar zuivel zal naar verwachting toenemen met meer dan 50 procent in 2050. Als we doorgaan op de huidige manier, zullen de gevolgen van de zuivelsector op de biodiversiteit, ecosystemen en andere belangrijke indicatoren toenemen.” Om te voorkomen dat de milieuschade nog groter wordt zal de zuivelsector meer moeten produceren met minder water, land en andere hulpbronnen dan vandaag, betoogde Clay.

We moeten denken in nieuwe businessmodellen en nieuwe technologieën introduceren.

In een andere zaal pleitte Catharinus Wierda uit naam van de ontwikkelingshulporganisatie Solidaridad voor professionalisering van de melkveehouderij in de ontwikkelingslanden door de gemiddelde bedrijfsomvang te vergroten van 2 naar 10 koeien. Alleen dan kan de kwaliteit van rauwe melk omhoog en de inkomenspositie van de boeren verbeterd, zei hij. “We moeten denken in nieuwe businessmodellen en nieuwe technologieën introduceren.”

Andere onderwerpen die op de podia in De Doelen aan bod kwamen raakten thema’s waar de zuivelsector zich mondiaal verder in moet ontwikkelen of verbeteren, zoals voedselveiligheid, nieuwe technieken, productiestandaarden, diergezondheid en -welzijn.

Maar van al die bespiegelingen onder het motto Dare to Dairy beklijfde één thema het meest. Dat bleek in de afsluitende plenaire bijeenkomst van de driedaagse conferentie toen in een interactieve sessie met het publiek de vraag werd gesteld: wat beleefde u als belangrijkste thema tijdens deze Dairy Summit? Het antwoord dat het meest werd aangevinkt was ‘duurzaamheid’.

Het motto van de Nederlandse editie van de jaarlijkse mondiale zuiveltop sloot aan bij de ‘license to produce’ waar de Nederlandse zuivel op inzet met de zogeheten circulaire economie, voor de sector vertaald in de Duurzame Zuivelketen met als thema’s klimaatneutrale productie, dierenwelzijn, weidegang en biodiversiteit. De maatschappelijke druk om duurzaam te produceren laat zich wereldwijd evenzeer gelden, zoals verwoord in de 17 duurzaamheidsdoelen van de Verenigde Naties die vorig jaar werden vastgesteld voor 2030.

De mens gaat ons uitdagen op duurzaamheid

“De mens gaat ons uitdagen op duurzaamheid,” zei president Jeremy Hill van de organiserende International Dairy Federation (IDF) bij de opening. Maar hij draaide de uitdaging ook om: zuivel is een oplossing voor de duurzaamheidsproblemen waarmee de wereld worstelt.

De sector heeft een belangrijke rol in het beheer van de bedreigde ecosytemen wereldwijd, maar kan met de productie van zuivelproducten ook bijdragen aan de verbetering van de inkomenspositie van miljoenen inwoners op het platteland en daarmee de economische groei van ontwikkelingslanden. De sector met 150 miljoen melkveehouders en in totaal 1 miljard mensen die er hun bestaan aan ontlenen, heeft gezien zijn omvang een grote impact op het duurzaamheidsvraagstuk.

De zuivel moet in alle openheid de dialoog aangaan met de samenleving, stelde IDF-voorzitter Hill. Hij kreeg daarin bijval van Gerda Verburg, de oud-minister van landbouw die in Rotterdam als permanent vertegenwoordiger van de voedsel- en landbouworganisatie FAO het voedingsprogramma SUN van de Verenigde Naties kwam toelichten. Met SUN wil de VN het wereldwijde probleem van ondervoeding te lijf gaan, het programma werd vorig jaar gelanceerd met Verburg als coördinator.

“Goede voeding is het hart van het plan,” zei de boerendochter uit het Groene Hart. Ze riep de zuivel op met gezonde voeding haar bijdrage te leveren aan de strijd tegen ondervoeding waardoor wereldwijd nog altijd 1 op de 4 kinderen wordt belemmerd in de groei, aldus Verburg. “Met vergaande gevolgen voor de rest van hun leven.”

Die handschoen pakt de sector op, zo bleek aan het eind van de mondiale zuiveltop met het ondertekenen van de ‘Verklaring van Rotterdam’ door Jeremy Hill en Ren Wang, assistent director general van de FAO. Met de verklaring verplicht de internationale zuivelsector zich een belangrijke bijdrage te leveren aan de wereldwijde bestrijding van ondervoeding en armoede met een duurzame productie van gezonde en veilige voeding.

 * * *

Marktherstel maakt duurzaamheidsdebat makkelijker

De groei van de wereldbevolking leidt tot 2025 tot een consumptiegroei van zuivel met 22 procent. Met name in de ontwikkelingslanden zal de vraag toenemen. Producten die het meest profiteren van de groei de komende jaren zijn volle melkpoeder (jaarlijks plus 2,3 procent), verse zuivelproducten en magere melkpoeder (plus 2,2 procent). De minst sterke groeiers zijn boter (1,8 procent) en kaas (1,5 procent).

Dat stelt de International Dairy Federation in haar jaarlijkse analyse van de marktontwikkeling, The World Dairy Situation 2016. Het rapport werd op de zuiveltop gepresenteerd. Dat gebeurde in de context van de debatten over de duurzaamheidsdoelen, maar was daarom niet minder belangrijk. Het rapport, een product dat met medewerking van het Franse instituut voor de zuivelsector CNIEL en Zuivel NL tot stand komt, markeerde het einde van de prijscrisis die de sector twee jaar in haar greep heeft gehouden. Als het marktherstel was uitgebleven en daarmee het perspectief op betere tijden, hadden de slechte prijzen een stempel gedrukt op de zuiveltop en was praten over duurzaamheidsdoelen minder makkelijk geweest.

De analyse van IDF was een blikvanger, maar ook ABN Amro liet op een bijeenkomst met Nederlandse klanten het licht schijnen op de marktontwikkelingen. In beide analyses wordt het herstel van de zuivelmarkt bevestigd.

Melkvet
Opvallend is dat melkvet bezig is aan sterk herstel, ook al scoort boter in de vooruitzichten van IDF voor de lange termijn minder goed dan eiwitproducten. In een paar maanden zijn de prijzen van melkvet weer teruggekeerd naar niveaus boven het langjarig gemiddelde, analyseerde ABN Amro.

Ander saillant feit: de zeven grootste mondiale zuivelproducenten schreven in 2015 allemaal omzetverliezen met dubbele cijfers door de dalende productprijzen en de waardedaling van lokale valuta’s ten opzichte van de dollar, zo stelt IDF. In de top 25 van grootste zuivelproducenten zijn er maar drie bedrijven die een omzetstijging wisten te realiseren: het Canadese Agropur (+9%), het Chinese Yili (+8%) en Amul uit India (+6%). Tot de grote verliezers behoorden DMK Group (-28%), Fonterra (-24%), Dairy Farmers of America (-23%) en Sodiaal (-23%).

Volgens de analyse van IDF werd in 2015 wereldwijd 818 miljard kilo melk geproduceerd, een groei van twee procent. De Europese Unie (+2%) en India (+10,9%) waren met name verantwoordelijk voor deze groei, in andere regio’s bleef de groei onder het gemiddelde of nam zelfs af (Oceanië en Brazilië).

Kantelpunt
De daling van de productie in Europa in de loop van 2016 is een kantelpunt gebleken. “Op het moment dat wij in de Europese Unie gingen krimpen in de melkproductie zagen we op de wereldmarkt de balans van vraag en aanbod veranderen,” stelde analist Mark Voorbergen, medeauteur van de ABN-analyse, op de bijeenkomst van de bank. “Vanaf dat moment schoonde de markt snel op. In juli ontstonden zelfs tekorten in sommige marktsegmenten. Met name voor boter en kaas schoten de prijzen voor spotcontracten de hoogte in.”

Voor de melkprijs zijn de ontwikkelingen in 2016 gunstig, ze is in Nederland inmiddels weer gestegen naar 30 cent, aldus Voorbergen. Voor 2017 zetten de deskundigen in op een aanhoudende groei. Over de mate waarin houden de deskundigen een slag om de arm. “Volgend jaar wordt interessant, maar moeilijk te voorspellen,” stelt IDF. Bepalend is in hoeverre de melkproductie weer toeneemt als de melkprijzen aantrekken.

Dit artikel verscheen in Zuivelzicht